Ergenlik dönemi 11-20 yaşları arasını kapsayan, kişinin yoğun fiziksel değişimle birlikte psikolojik, zihinsel ve sosyal açıdan da gelişim gösterdiği bir dönemdir. Bireyin kendini bulma çabalarının arttığı, çevresine yönelik yeni bakış açıları geliştirdiği bu dönemde ailesinden destek görmesi son derece önemli olmaktadır.
Kişinin duygu ve düşünce dünyasındaki dalgalanmalar aileleri zor bir süreç içerisine sokup kimi zaman aile içi çatışmalara neden olsa da dönemin özelliklerine hakim olan ve çocuğuna nasıl davranacağını bilen ebeveynler için süreci sağlıklı bir şekilde atlatabilmek mümkündür.
Ergenlik döneminde ebeveynlerin en sık karşılaştığı sorunlardan biri çocuklarının her zamankinden farklı davranışlar sergilemeleri ve buna anlam verememeleri olmaktadır. Ancak birçok açıdan gelişim gösteren, her şeyi sorgulamaya başlayan ve yeni anlamlar keşfetme sürecine giren birey için değişim de kaçınılmaz olacaktır. Dolayısıyla bakış açısındaki değişimin etkisiyle birlikte ailesinin tanıdığından farklı davranışlar içerisine girebilir. Bu davranışlar bağımsızlaşmaya çalışan bireyin yavaş yavaş aileden kopmasıyla birlikte arkadaşlarına daha fazla zaman ayırması, kendine ailesinin onaylamayacağı tarzda yeni bir çevre edinmesi olabilir. Bu da yine aileleri kaygılandıran bir durum olmaktadır. Ergenlik döneminde birey duygularını da son derece yoğun ve değişken olarak yaşar. Çevresinden gelecek eleştirilere açık değildir. Beğenilme arzusuyla dış görünümünde sürekli olarak değişiklikler yapabilir. Aynı zamanda hormonal etkiler ile birlikte libido artışı söz konusu olmaktadır ve bu da cinsel eylemlerde artışla kendini gösterebilir. Çocuğun cinselliği ne zaman ve nasıl yaşayacağı da aileleri oldukça yakından ilgilendiren ve endişeye sebep olan bir durumdur.
Ebeveynlere düşen öncelikli görev ergenlik döneminin özelliklerini, çocuklarının olası davranış biçimlerini ve bu davranışları niye gerçekleştirdiğini öğrenmektir. Ergenlik dönemi bazen aileler ve birey için sorun olmaktadır ve sorunların çözümü de nedenlerini bilmekten geçer. Anlamak ve anlaşılmak etkili bir iletişimin başlıca noktasıdır. Anlaşıldığını hisseden ergen size kendini daha rahat açacaktır. Ancak yine de bu dönemde duygularını ifade etmesi ya da olayları anlatması açısından çocuğu zorlamamak gerekir. Çocuğunuzun onaylamadığınız davranışları olduğunda nasihat vermek yerine ona rol model olmak da etkili bir çözüm olacaktır. Yaptıkları veya düşündükleri için onları eleştirmemeniz ve yargılayıcı bir tutum içerisine girmemeniz ailesiyle olan ilişkisini zedelememeniz için yardımcı olacaktır. Sınırlar koymak ve bunların neden konulduğuna ilişkin çocuğa açıklama yapmak da gereklidir. Aşırı katı ve hoşgörüsüz aile ortamı çocuğun gelişimini olumsuz etkileyebildiği gibi çocuğuna karşı aşırı korumacı bir tutum içerisine giren ebeveynler de çocuklarının bağımlı bir kişilik geliştirmesine sebep olabilir.
Unutulmamalıdır ki ergenlik dönemi gelişim ile birlikte çocuğunuzun sizden ayrıştığı bir dönemdir. Sizden bağımsız bir birey olmaya çalışan çocuğunuz tek başına neler yapabileceğini görmek isteyecektir. Dolayısıyla ailesiyle geçirdiği vakit ergenlik döneminde azalma gösterebilir. Ancak bu durum çocuğunuzun sizden kopacağı anlamına gelmez. Ailecek geçirdiğiniz zamanın uzunluğundan ziyade kalitesi, yani birlikte yaptıklarınız ve bunlardan alınan keyif de oldukça önemlidir.
Ergenlik döneminde kızlarda östrojen erkeklerde ise testosteron hormonlarının artışına bağlı olarak cinsel dürtülerde de artış görülebilir. Çocuğunuz hormonal değişimle birlikte cinsel dürtülerini mastürbasyon yoluyla da bastırabilir, cinsel eylemlerde de bulunabilir. Ancak tabii ki yaş itibariyle bakıldığında cinsellik bu dönemde ebeveynleri oldukça kaygılandıran ve çocuk için de aile için de sorunlara yol açabilen bir konudur. Ergenlik döneminde fiziksel bir gelişim gösteren bireyin cinsel eylemlerde bulunması için duygusal ve bilişsel açıdan da gerekli olgunluğa erişmiş olması gerekir. Aksi takdirde ileride yaşamını ve cinsel hayatını etkileyebilecek çeşitli problemlere yol açabilir. Bu noktada ebeveynlere düşen sorumluluk çocukla cinsel konularda uygun bir dille konuşmak, çocuğun merakını gidermek ve yanlış kaynaklara yönlenmesinin önüne geçmek, cinselliğin oldukça normal bir şey olduğunu ve yeri ve zamanı geldiğinde mutlaka yaşanacağını anlatmaktır.
Yine de ergenlik döneminde çocuğunuzun oldukça fırtınalı bir süreçten geçtiğini, sizin desteğinize rağmen atlatamadığı birtakım sorunları olduğunu düşünüyorsanız veya ebeveynler olarak siz bir desteğe ihtiyaç duyuyorsanız profesyonel yardım almanız faydalı olacaktır.
M.Berk KARAOĞLU
Psikolog-Aile Danışmanı-Cinsel Terapist
İZMİR TERAPİ VE DANIŞMANLIK MERKEZİ